Niniejsza witryna ma charakter wyłącznie informacyjny, a publikowane treści mają na celu edukację diabetologiczną oraz promowanie szeroko pojętej świadomości zdrowotnej i zdrowego trybu życia. Na podstawie uzyskanych informacji nie należy podejmować samodiagnozowania ani samoleczenia i w żadnym wypadku nie mogą one zastąpić wizyty u lekarza.
ul. Westerplatte 9, 65-001 Zielona Góra
885-995-136
ADRES GABINETU
REJESTRACJA
Warto przeczytać także:
Katarzyna Wakulińska
Cukrzyca, niezależnie od typu, jest chorobą przewlekłą i raz rozpoznana będzie Ci towarzyszyć przez wiele następnych lat. Wyjątkiem jest cukrzyca ciążowa, która zazwyczaj ustępuje po porodzie (więcej o cukrzycy ciążowej możesz przeczytać tu).
Leczenie cukrzycy ma na celu utrzymanie tzw. "prawie normoglikemii", czyli takich poziomów cukru we krwi, które są zbliżone do wartości u osób zdrowych i przy których ryzyko rozwoju powikłań przewlekłych jest znikome. Odpowiednie odżywianie, właściwa dawka aktywności fizycznej oraz dobrze dobrane leki są podstawą do osiągnięcia celu. Skąd jednak Ty i Twój lekarz możecie wiedzieć, czy jesteś leczony właściwie?
Samokontrola i okresowe badania laboratoryjne.
O badaniach laboratoryjnych i innych, które są niezbędne do właściwej opieki nad cukrzykiem napiszę wkrótce. W tym artykule chcę skupić się nad zagadnieniem samokontroli.
Samokontrola - bądź współodpowiedzialny za swoje zdrowie.
Jak często widujesz swojego lekarza rodzinnego lub diabetologa? Prawdopodobnie kilka razy w roku po kilkanaście minut. To daje godzinę, może dwie w ciągu całego roku. Natomiast pozostałe 8758 godzin przebywasz ze swoją słodką towarzyszką sam na sam. Jak rozpoznać, czy obecnie stosowane leki są skuteczne? Jak określić, czy nowa potrawa nie spowoduje nadmiernego przyrostu poziomu cukru we krwi? Albo czy po intensywnym wysiłku możesz bezpiecznie położyć się spać nie ryzykując nocnym niedocukrzeniem? A może zaczęły rozwijać się powikłania? Czy na pewno możesz czekać 3-4 miesiące na kolejną wizytę w poradni, czy też coś się dzieje właśnie teraz i warto przyspieszyć termin konsultacji?
Podejmij wyzwanie - zaopiekuj się sobą.
Na właściwą samokontrolę, czy też samoopiekę składa się kilka elementów. Spróbuj stworzyć sobie listę kontrolną i porównuj wyniki i obserwacje z różnych dni, tygodni, miesięcy. Łatwiej wówczas zauważyć wszelkie odchylenia od dotychczasowych parametrów.
-
kontroluj masę ciała - co tydzień lub co miesiąc - jej przyrost może świadczyć o zbyt dużej podaży kalorii lub o niedostatecznej aktywności fizycznej, natomiast niezamierzony spadek o pogorszeniu wyrównania cukrzycy;
-
kontroluj ciśnienie tętnicze - raz w miesiącu, a jeśli już chorujesz na nadciśnienie, to przynajmniej raz dziennie;
-
oglądaj stopy - codziennie! - czy masz jakieś zgrubienia, otarcia, rany, zmiany na paznokciach? Jeśli tak - pokaż je lekarzowi lub podologowi. Pamiętaj, że nie każda kosmetyczka ma doświadczenie w pielęgnacji stóp osób chorujących na cukrzycę. Niech zajmie się Tobą profesjonalista;
-
sprawdzaj cukier - częstotliwość i pory pomiarów zależą od stosowanego przez Ciebie leczenia - w dalszej części znajdziesz szczegółowe informacje na ten temat;
-
przyjmuj regularnie leki.
Kontrola poziomu cukru.
Pomiary glikemii - po co?
Po pierwsze, aby ocenić, jak zjedzony posiłek wpłynął na poziom cukru. Są produkty, po których ten przyrost będzie znikomy, natomiast po innych może gwałtownie wzrosnąć do dużych wartości. Ten sam produkt u różnych osób może zupełnie inaczej wpłynąć na wartość glikemii. Może się zdarzyć, że ten sam posiłek u tej samej osoby spowoduje różne efekty, zależnie od tego, czy np. był schłodzony i odgrzany następnego dnia, czy był zjedzony rano, czy wieczorem lub czy w danym dniu byłeś zdenerwowany albo przeziębiony.
Po drugie, aby ocenić, czy podjęta przez Ciebie aktywność fizyczna ma wpływ na poziom cukru. Niektóre aktywności, zwłaszcza tzw. aerobowe (szybki spacer, jazda na rowerze, jogging) powodują spadek poziomu cukru, a niektóre, zwłaszcza siłowe - jego wzrost. Ale tu też nie ma reguły i zdarzają się osoby z hiperglikemią po spacerze lub hipoglikemią po siłowni.
Po trzecie, aby ocenić, jak Twój organizm reaguje na różne sytuacje odbiegające od codziennej rutyny, takie jak infekcja, stres czy podróż.
Po czwarte wreszcie, aby na podstawie Twoich pomiarów i obserwacji lekarz mógł dobrać właściwą dawkę leku. Jeśli wyniki są prawidłowe i tylko czasem wyskakują ponad lub poniżej bezpiecznego poziomu, prawdopodobnie nic nie trzeba zmieniać w twoim leczeniu, a twój lekarz lub edukator podpowie Ci, co robić, aby w przyszłości uniknąć tych "wyskoków". Jeśli jednak Twoje pomiary są stale powyżej lub poniżej normy, to znak, że dzieje się coś niepokojącego i warto pomyśleć o zmianie - trybu życia, sposobu odżywiania czy leków.
A co, jeśli z jakiegoś powodu nie chcesz przyznać się do nieprawidłowych poziomów cukru? Uwierz, że przynajmniej raz w miesiącu widzę tzw. dzienniczki samokontroli z wpisami idealnymi, które niewiele mają wspólnego z rzeczywistością. Wyniki, które pokazujesz lekarzowi nie mają służyć do uzyskania pochwały. One są podstawą do takiego dobrania leczenia, abyś uniknął groźnych dla życia powikłań cukrzycy. Co z tego, że zostaniesz pochwalony za "dobre cukry", jeśli one w rzeczywistości przekraczają bezpieczne wartości i za chwilę doznasz udaru mózgu, amputacji kończyny czy będziesz poddany dializom?
Pomiary glikemii - kiedy?
Zanim przejdę do szczegółowego omówienia zasad samokontroli, wyjaśnię, co znaczą określenia, których użyję.
-
glikemia na czczo - pomiar cukru wykonany po obudzeniu się i przed zjedzeniem jakiegokolwiek posiłku i przyjęciem leków
-
glikemia po posiłku - pomiar cukru wykonany zazwyczaj dwie godziny po jedzeniu, przy czym jako czas zerowy przyjmujemy moment rozpoczęcia posiłku. Wyjątek stanowią ciężarne, które powinny oznaczać cukier 1 godzinę po jedzeniu. Natomiast w przypadku posiłków o dużej zawartości tłuszczu warto zmierzyć poziom glikemii także 3-4 godziny po jedzeniu.
-
skrócony profil glikemii - 4 oznaczenia w ciągu jednego (tego samego) dnia: na czczo i 2 godziny po posiłkach
-
dobowy (pełny) profil glikemii - 7 oznaczeń w ciągu jednego (tego samego) dnia: na czczo, przed posiłkami, 2 godziny po posiłkach oraz około godziny 2.00 lub 3.00 w nocy
Częstotliwość pomiarów cukru zależy od typu cukrzycy i rodzaju zastosowanego leczenia. Im bardziej zależy nam na dobrym wyrównaniu oraz im większe ryzyko niedocukrzenia, tym częściej trzeba kontrolować poziom cukru. I tak:
-
osoby leczone dietą nie muszą wykonywać regularnych pomiarów glukometrem - wystarczy co kilka miesięcy oznaczyć poziom HbA1c
-
osoby leczone lekami doustnymi powinny wykonywać skrócony profil glikemii raz w tygodniu, a codziennie jeden pomiar - na czczo lub po którymś z posiłków
-
osoby chore na cukrzycę typu 2 leczone stałymi dawkami insulin powinny wykonywać codziennie 1–2 pomiary glikemii, dodatkowo raz w tygodniu skrócony profil glikemii oraz raz w miesiącu dobowy profil glikemii
-
osoby leczone insuliną w modelu wielokrotnych (tj. co najmniej 3 × dziennie) wstrzyknięć insuliny lub intensywnej funkcjonalnej insulinoterapii, niezależnie od typu cukrzycy, powinny wykonywać wielokrotne (tj. co najmniej 4 × dziennie) pomiary w ciągu doby według ustalonych z lekarzem zasad leczenia oraz własnych potrzeb
-
ciężarne z cukrzycą, niezależnie od sposobu leczenia, powinny oznaczać cukier codziennie na czczo i 1 godzinę po posiłkach, zazwyczaj jest to 6-8 pomiarów dziennie
Pomiary glikemii - nie tylko zeszyt.
Tradycyjnie po wykonaniu oznaczenia cukru, pacjent wpisywał uzyskany wynik do tzw. dzienniczka samokontroli, którym mógł być specjalnie przygotowany notes z wydrukowanymi tabelkami lub nawet zwykły zeszyt. Istnieją też aplikacje na telefon, w których można gromadzić swoje wyniki.
Obecnie jednak coraz więcej glukometrów ma wbudowaną funkcję Bluetooth, dzięki której łączą się ze smartfonem i automatycznie przekazują wyniki do dedykowanych aplikacji, w których pacjent może dodatkowo opisać, jak się w danym momencie czuje, jakie przyjął leki lub nawet wykonać zdjęcie zjedzonego posiłku. Takie notatki będą pomocne zarówno dla chorego, który może np. sprawdzić, jaka dawka insuliny będzie najlepsza na nowe danie w niedawno odkrytej restauracji, ale też dla lekarza czy edukatora. Z niektórych aplikacji pacjent może przed wizytą wysłać swojemu lekarzowi tzw. raport ze wszystkimi wynikami, co znacznie ułatwi ich analizę i podjęcie decyzji co do dalszego leczenia.
Dostępne są też urządzenia działające jak przystawka do smartfonu - po włożeniu ich do wejścia USB zmieniasz swój telefon w glukometr.
Niektóre glukometry mają możliwość odczytania danych w specjalnych programach stworzonych dla gabinetów lekarskich. Nie zdziw się więc, jeśli lekarz zamiast o zeszyt, poprosi Cię na wizycie o glukometr. Wyniki przedstawione w formie wykresu miesięcznego, tygodniowego czy dzień do dnia są znacznie łatwiejsze do analizowania i wyciągania wniosków niż w formie tabeli na kilka, kilkanaście, a czasem kilkadziesiąt stron.
Pomiary glikemii - nie tylko glukometr.
Jeśli oznaczasz glikemię 1-2x dziennie, nie masz zapewne większego problemu z wykonywaniem nakłuć opuszki palca. Ale co, gdy tych pomiarów jest 4-6-8 dziennie? Albo więcej? I co, gdy mimo tak częstych pomiarów nie jesteś w stanie wychwycić nagle zmieniającego się poziomu cukru, zwłaszcza spadku? Tu z pomocą przychodzi technologia. Istnieją już systemy do tzw. ciągłego pomiaru glikemii. To oznacza pomiar wykonywany przez specjalny czujnik co 15 minut bez wykonywania kilkudziesięciu nakłuć w ciągu doby. Czujniki te, zależnie od systemu, zakłada się przez skórę na 7 lub 14 dni, albo wszczepia pod skórę na 6 miesięcy. Wyniki są wysyłane automatycznie do odbiorników i pokazywane w czasie rzeczywistym np. na ekranie smartfona albo wymagają "zeskanowania" specjalnym urządzeniem (lub smartfonem z zainstalowaną aplikacją i funkcją NFC).
Jeśli zainteresował Cię temat nowoczesnych glukometrów, aplikacji i systemów do ciągłego monitorowania glikemii, nie wahaj zapytać o szczegóły na wizycie u swojego diabetologa.